W lutym 2020 r. Archiwum wzbogaciło się o spuściznę mjr dr Zofii Grodeckiej – etnografa, muzealnika, żołnierza Armii Krajowej, uczestnika Powstania Warszawskiego.

Zofia Grodecka urodziła się w 1926 r. we Lwowie jako córka Stefana Vrtela-Vierczyńskiego – dyrektora Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu i Biblioteki Narodowej w Warszawie.

Ukończyła szkołę powszechną w Poznaniu, a następnie Szkołę Rodziny Wojskowej w Warszawie. Podczas wojny uczyła się w tajnym gimnazjum im. Aleksandry Piłsudskiej. Maturę zdała w czerwcu 1944 r.

W marcu 1943 r. wstąpiła do Armii Krajowej, przyjmując pseudonim „Ewa”. W Powstaniu Warszawskim walczyła na Żoliborzu jako strzelec i łączniczka dowódcy 209. plutonu 21. pułku piechoty „Dzieci Warszawy” – kryptonim „Żaglowiec”. Uczestniczyła w akcjach bojowych, m. in. w drugiej bitwie o Dworzec Gdański (21–22 VIII). Pod koniec sierpnia ciężko ranna, po upadku powstania trafiła do obozu przejściowego w Pruszkowie.

Po wojnie wraz z rodziną zamieszkała w Krakowie, gdzie w czerwcu 1946 r. zdała maturę. Po przeprowadzce do Poznania rozpoczęła studia w zakresie  socjologii i etnografii na Uniwersytecie Poznańskim, które ukończyła w 1951 r. na podstawie zdanych egzaminów i pracy magisterskiej pt. Rybołówstwo ludowe na obszarze Wielkopolski i Ziemi Lubuskiej, przygotowanej pod kierunkiem prof. Eugeniusza Frankowskiego.

Po ukończeniu studiów pracowała jako kierowniczka artystyczna w Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego w Poznaniu, następnie w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN, a w latach 1961–1986 –w Muzeum Narodowym w Poznaniu.

W grudniu 1982 r. uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie etnografii na podstawie rozprawy Dwa typy stroju ludowego na terenie miasta Poznania w XIX i XX wieku oraz ich funkcje społeczno-kulturowe, napisanej pod kierunkiem prof. Józefa Burszty.

Jej zainteresowania badawcze obejmowały etnografię. Owocem jej działalności naukowej było nie tylko systematyczne powiększanie kolekcji muzealnej, ale też liczne artykuły, m. in.: Babimojsko-dąbrowiecki haft przewlekany (1964), Haft przewlekany na tiulowych czepcach kaliskich (1968), Dwa stroje ludowe w jednym mieście – strój bamberski i strój poznański (1982). W sumie była autorką ponad trzydziestu publikacji.

Po 1989 r. zaangażowała się w działalność  Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej; była długoletnim Członkiem Zarządu ŚZŻAK Okręg Wielkopolska. Od 1996 r. pełniła funkcję redaktora kwartalnika „Biuletyn Informacyjny  Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wielkopolska”. Od 1962 r. Zofia Grodecka była także członkiem  Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego

Została odznaczona m.in. Warszawskim Krzyżem Powstańczym (1994), Krzyżem Armii Krajowej (1996), Krzyżem Partyzanckim (1996), Medalem Za Warszawę 1939-1945 (1998), Złotym Krzyżem Zasługi (2002), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2006).

Zmarła w lutym 2020 r. Została pochowana na Cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu.

Zgodnie z wolą mjr dr Zofii Grodeckiej, materiały naukowe, biograficzne oraz dotyczące działalności organizacyjnej w ŚZŻAK Okręg Wielkopolska zostały przekazane do PAN Archiwum w Warszawie Oddział w Poznaniu, gdzie nadano spuściźnie sygnaturę P. III-181. Zespół  obejmuje 2,30 mb  akt.

Poniżej publikujemy kilka fotografii i pamiątek z Powstania Warszawskiego, przechowywanych w jej spuściźnie.

Materiały mjr dr Zofii Grodeckiej (1926–2020)