W spuściźnie Zofii Grodeckiej (1926–2020), sygn. P. III-181, przechowywanej w zasobie poznańskiego Oddziału Archiwum PAN, znajdują także materiały dotyczące brata Lesława Wierczyńskiego (1915–1998), harcerza, pracownika polskiej służby dyplomatycznej, żołnierza PSZ na Zachodzie, redaktora i publicysty Radia Wolna Europa.

Na uwagę zasługuje m. in. unikatowa i nigdzie dotychczas nie eksponowana fotografia przedstawiająca cumujący w porcie rybackim na Helu kuter patrolowy Straży Granicznej (SG) II RP „Batory”.

Jednostka została zwodowana w kwietniu 1932 r. w stoczni rzecznej Państwowych Zakładów Inżynierii w Modlinie. Po wcieleniu do Straży Granicznej, kuter wraz motorówkami: „Kaszubem”, „Mazurem” i ,,Ślązakiem”, tworzył Flotyllę Straży Granicznej, która zajmowała się ochroną granicy morskiej II RP i zwalczała przemyt morski. Po wybuchu II wojny światowej kuter został zmobilizowany do Marynarki Wojennej jako ORP Batory. Okręt wsławił się ucieczką 1 października 1939 roku z kapitulującego Helu do Szwecji, gdzie został internowany.

Po wojnie „Batory” został rewindykowany i powrócił do kraju w październiku 1945 r. Następnie służył do 1957 r. w Wojskach Ochrony Pogranicza pod nazwami „Hel” „7 Listopada”, „Dzierżyński” i „KP-1”. Po demobilizacji pływał po Wiśle i Zalewie Zegrzyńskim jako jednostka szkoleniowa Ligi Obrony Kraju. Od sierpnia 1975 r. był okrętem-pomnikiem w porcie wojennym na Helu, a od 2009 r. jest eksponatem Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni. Jest najstarszym zachowanym okrętem polskiej konstrukcji i budowy.

Prezentowana poniżej fotografia, wykonana najprawdopodobniej przez Lesława Wierczyńskiego 17 lipca 1932 r., przedstawia „Batorego” cumującego w basenie portowym portu rybackiego na Helu. Za kutrem widać maszty i nadbudówki motorówek Straży Granicznej: „Kaszuba”, „Mazura i ,,Ślązaka”.

 

Kuter patrolowy Straży Granicznej II RP „Batory”
Kuter patrolowy Straży Granicznej II RP „Batory”